Vergeet de TikTok-trends: zo test LiCalab wat echt helpt bij slaap- en stressproblemen

Eén op de vijf Belgen slikt slaappillen. Vaak onnodig én verslavend. Jij misschien ook? Of je googelde al eens naar 'middel tegen slapeloosheid'. Zo belandde je wellicht in de TikTok-wereld van mondtape en zwaartedekens. Maar werkt dat echt? Zorgproeftuin LiCalab van Thomas More scheidt hulp van hype. Hun aanpak is uniek: ze laten échte mensen testen in échte situaties.

"Nee, dit is geen seksspeeltje", lacht Nele De Witte, wetenschappelijk coördinator bij zorgproeftuin LiCalab en docent Toegepaste Psychologie bij Thomas More. Ze toont een ei-vormige tool van Belgische makelij. Dat 'ei' is moonbird. Een hulpmiddel tegen stress- en slaapproblemen. Je houdt het vast terwijl het letterlijk mee-ademt in je hand. Het zwelt op bij in- en vernauwt bij uitademen.

Uit het labo, in je living

Moonbird is een van vele innovaties die in samenwerking met LiCalab werd ontwikkeld. De onderzoeksgroep binnen het Expertisecentrum Zorg & Welzijn van Thomas More helpt bedrijven in de zorg door hun producten te testen bij echte mensen thuis. "Wij zijn géén klinisch onderzoekscentrum", zegt panel manager Sascha Vermeylen. "Bij labs test je of iets 'werkt'. Wij kijken of mensen het willen én kunnen gebruiken in hun dagelijks leven." Geen witte jassen dus. Geen reageerbuizen. Wel 1.200 vrijwillige 'proeftuiniers' die eerlijke feedback geven. "Zij zijn onze motor." Dat maakt LiCalab bijzonder. Vermeylen: ”Een product kan klinisch perfect werken. Maar als niemand snapt hoe het thuis moet, belandt het na twee weken in de kast. Dat willen wij voorkomen." Extra relevant nu wearables de markt overspoelen. "Gebruiksvriendelijkheid is minstens zo belangrijk als bewezen effect", besluit ze. En dat testen ze niet alleen met kleine gadgets. "We werken ook aan grotere zorgconcepten, zoals mobiele zorgwoningen in tuinen van mensen", vertelt ze enthousiast. "Zo kunnen ouderen bij familie blijven wonen in plaats van naar een woonzorgcentrum te gaan." Nele De Witte vult aan: "En de PIOEN-studie in Vorselaar was ook bijzonder. Daar onderzochten we wat een hele gemeenschap nodig had voor hun nieuwe gezondheidscentrum. We stonden op de markt, spraken mensen aan, betrokken iedereen van jong tot oud."

Hype versus hulp

Zag jij de TikTok-trend waarbij mensen hun mond afplakten voor het slapen? "Vanuit medisch oogpunt is er een logica", legt Nele De Witte uit. "Ademhalen door de neus is gezonder dan door de mond.” Maar er zijn bezwaren, zowel vanuit praktische als wetenschappelijke hoek. "Veel mensen vinden het oncomfortabel. Ze maken zich zorgen over de veiligheid. Of ze vergeten het simpelweg te gebruiken. Daarnaast is er nog geen eenduidige wetenschappelijke validatie.” Zo’n trends komen en gaan. Wat blijft: de groeiende behoefte aan niet-medicamenteuze oplossingen voor slaap- en stressproblemen. Een Noors onderzoek toont aan: elk extra uur schermtijd in bed verkort je slaap met 24 minuten. Het verhoogt het risico op slapeloosheid met 59 procent. Ook bij studenten zijn er uitdagingen. Onderzoek van de Vlaamse Vereniging van Studenten wijst uit: 45% ervaart regelmatig tot constant studiebelasting.

Smartphone: vijand én bondgenoot

Nele De Witte: "Ik vroeg mijn studenten Digitale Psychologie of ze zich verslaafd voelen aan hun smartphone. Meer dan 80% zei ja. Toch kan diezelfde technologie ook helpen bij slaap- en stressproblemen." Dit doet een interessante vraag rijzen: kunnen dezelfde apparaten die onze slaap verstoren, ons ook helpen om goed te slapen? "Het is beter dat iemand een half uur bezig is met een gezondheidsapp dan met TikTok", vindt Vermeylen. "De mentale en fysieke winst van zo'n gezondheidsapp is groter." De Witte bevestigt: "Het internet is nu de eerste lijn in de zorg. Mensen googlen eerst, dan pas gaan ze naar een hulpverlener. We moeten die realiteit erkennen. Misinformatie corrigeren. En kijken hoe we die digitale tools kunnen inzetten in een bredere aanpak."

Van nood naar product

In 2019 klonk een duidelijke oproep van artsen en apothekers: we moeten alternatieven vinden voor slaapmedicatie. Op deze uitdaging reageerden Stefanie Broes en haar broer, die vervolgens moonbird en moonbuddy oprichtten. "Wij hebben toen voor hen co-creatiesessies georganiseerd met mensen met slaapproblemen", vertelt Sascha Vermeylen, die sinds de start bij het moonbird-project betrokken is. "Uit die gesprekken kwam bijvoorbeeld dat mensen iets draagbaars wilden." Het resultaat was een apparaat dat fysiek mee-ademt. "De samenwerking met LiCalab was heel waardevol", vertelt Stefanie Broes. "Door hun gebruikersonderzoek konden we ons product stap voor stap verbeteren. Hun panel gaf eerlijke feedback die we direct konden toepassen." LiCalab betrok ook kinderen bij dat onderzoek, wat tot verrassende inzichten leidt: "Kinderen kijken heel anders naar producten en zijn waardevolle onderzoekspartners. Ze kozen ontwerpen met oogjes, iets wat wij over het hoofd hadden gezien", vult Broes aan. Al is het succes niet universeel. Vermeylen: "Het hangt af van de basis van de problematiek. Volwassenen die moeilijk inslapen door piekeren, geven vaak positievere beoordelingen. Ze krijgen zowel een auditieve als fysieke stimulus, waardoor hun aandacht wordt afgeleid. Mensen die eerder 's nachts wakker worden, zien soms minder baat bij het toestel."

Back to basics

Naast alle technologische snufjes, benadrukt Nele De Witte het belang van de basics: "Er is altijd wel een nieuw gadget voor slaap en stress. Maar slaaphygiëne blijft cruciaal. Je mag apps gebruiken, maar zonder goed slaapritme, zonder cafeïnebeperking en met zwaar eten voor het slapengaan helpt weinig." "Zie technologie als hulpmiddel, niet als dé oplossing", vult Sascha Vermeylen aan. "Het vervangt geen goede gewoontes." Bewezen tips volgens LiCalab:

En misschien nog het belangrijkste advies: "Praat erover. Met een professional of vrienden. Als je met anderen praat over je slaapproblemen en oplossingen, blijf je hulpmiddelen vaker gebruiken."

Ook goesting om proeftuinier te worden? LiCalab zoekt vrijwilligers. Meld je aan op www.licalab.be. Of ben je ondernemer met een zorgidee? Mail naar info@licalab.be.

Of interesse in thema's zoals gezondheidspsychologie of stress? Check dan zeker de opleiding Toegepaste Psychologie (ook mogelijk als werktraject) of neem deel aan een workshop van het Vormingscentrum Toegepaste Psychologie. Zoals deze over omgaan met piekeren.